28 Aralık 2008 Pazar

Kırmak Ya Da Kırmamak - Jailbreak

iPhone ile yeni tanışan kullanıcıların en çok yaşadığı sıkıntılardan biri de çeşitli forumlarda veya web sitelerinde karşılaştıkları Jailbreak ve Cydia kavramları. Bu yüzden biz de, bu iki kavramı ve varoluş nedenlerini çok fazla teknik detaya girmeden soru-cevap şeklinde açıklamaya çalışalım istedik.



1) Jailbreak tam olarak nedir?
Jailbreak, ingilizce kelime anlamı olarak "firar, hapisten kaçış" anlamına, iPhone'da ise cihazın yazılımsal olarak özgür kalması anlamına gelmektedir. Ülkemizde bu işlem için zaman zaman "kırmak" terimi de kullanılmasına rağmen, "kırmak" terimi aynı zamanda "unlock" işlemi için de kullanıldığından, genelde ingilizcedeki haliye "jailbreak" terimi tercih edilir.



2) Neden Jailbreak işlemine ihtiyaç duyuluyor?

iPhone aslında bir cep telefonundan ziyade bir cep bilgisayarıdır ve üzerinde yazılım olarak da Apple'ın bilgisayarlarında kullandığı Unix tabanlı bir bir işletim sistemi olan MacOS X bulunmaktadır. Fakat Apple, iPhone'da kullandığı işletim sistemini, bilgisiyarlarında kullandığının aksine daha kapalı ve daha kısıtlı özellikte yapmıştır. Bu yüzden iPhone kullanıcıları cihazlarına, aynı bilgisayarlarında olduğu gibi istediği uygulamaları yükleyememişlerdir. Bu da ilk çıktığı günden beri kullanıcıları, iPhone'u daha açık bir hale getirmenin arayışı içini itmiştir.

İşte bu durumdan rahatsız olan ve teknik bilgisi yüksek bir grup iPhone kullanıcısı, geliştirdikleri yazılımlarla iPhone'u özgürlüğe (jailbreak) kavuşturmuşlardır. Bu yazılımlardan en meşhuru da QuickPwn'dır. QuickPwn, iPhone'u özgür kıldığı :) gibi üzerine ayrıca Cydia, Installer gibi önemli yazılımları da yüklemektedir.



3) Peki Apple neden iPhone'u bu şekilde kapalı tutuyor, bizim istediğimiz gibi kullanmamıza izin vermiyor?
Bunun iki temel nedeni var ve birincisi ekonomik. Apple diğer cep telefonu üreticileri gibi değil ve birçok model üretmiyor. iPhone'u da bir cep telefonu gibi görmüyor. Dolayısıyla esas niyeti cihaz satışından para kazanmak değil. Asıl amacı cihaza yüklenecek içeriklerden (oyun, müzik, vs.) para kazanmak. Ve de bu içeriğin yönetimini de kendisi yapmak istiyor. Örnek vermek gerekirse şu an App Store'da satılan her paralı uygulama gelirinin %3o'unu Apple, %70'ini ise uygulamanın geliştiricisi alıyor. Eğer biz App Store harici bir yöntemle uygulama satın alabiliyor olsaydık, Apple bu gelirden mahrum olurdu.

Diğer nedeni de güvenlik. Jailbreak edilmemiş haliye iPhone, bence uygulama yüklenebilen diğer cep telefonlarına göre çok daha güvenli. Bunun nedeni de App Store uygulamalarını geliştirenlerin özgürlüklerinin Apple tarafından kısıtlanması. Bir iPhone geliştiricisi App Store için ancak, Apple'ın kendisine sağladığı SDK'yı (Software Development Kit) kullanarak bir uygulama geliştirebilir. Bu SDK da, geliştiricinin elini kolunu bir çok konuda bağlar. Dolayısıyla App Store uygulamaları aşağıdakilerini yapamaz;


a) Telefon numaramıza, hatta abonesi olduğumuz operatör bilgisine bile ulaşamaz.
b) Yüklediğimiz diğer uygulamaların bilgilerine ulaşamaz.
c) Mail ve SMS mesajlarımıza ulaşamaz.
d) Cihazımızdaki şifrelerimize erişemez.
e) Sistem bilgilerini ve ayarlarını değiştiremez. Örneğin Wi-Fi'yı ve EDGE'i kapatıp açamaz. Bağlantı ayarlarımızı değiştiremez.
f) Arka planda (background) çalışamaz. (Yani uygulamayı "Home" tuşuna basıp kapattığımız anda uygulama kapanır.)

Çoğu iPhone kullanıcısı da uygulamaların arka planda çalışamaması olayına çok takmış durumdadır :), özellikle MSN tarzı chat uygulamaları kullananlar. Apple'ın arka plana izin vermemesinin bir nedeni de pil ömrüdür. Arka planda çalışan uygulamalar cihazın beyni kabul edilen CPU'yu sürekli kullandıkları için cihazın pilinin daha çabuk bitmesine neden olurlar. Tabii aynı anda çalışan uygulama sayısı arttıkça da, uygulamaların çalışma hızı düşer, takılmalar başlar.

4) Jailbreak işleminden geçmemiş iPhone'lar daha güvenli ise neden herkes Jailbreak yapıyor?
Bunun da aslında birkaç sebebi var. Bence en önemli sebebi EDGE'in, Wi-Fi gibi kolayca kapatılıp açılamaması. İkincisi ise mevcut SMS ve Telefon uygulamasının çok yetenekli olmayışı ve App Store'da SMS ve Telefon ile ilgili uygulamaların SDK'nın kısıtları nedeniyle yer alamayışı. Üçüncüsü de App Store'daki paralı uygulamaların "cracked" diye tabir edilen ücretsiz versiyonlarının ancak jailbreak'li cihazlarda çalışabilmesi.

Bu yüzden Apple'ın izin vermediği ama kullanıcıların çok ihtiyaç duyduğu uygulamalar ayrıca geliştirilmekte (SDK kullanılmadan) ve Cydia üzerinden Jailbreak'li iPhone'lara yüklenebilmektedir.

5) Bu Cydia tam olarak nedir ve App Store'dan farkı nedir?
Cydia, Apple'ın insiyatifi ve kontrolü dışında Saurik diye bilinen bir yazılımcı tarafından, fakat içindeki uygulamalar da çeşitli developer'lar tarafından geliştirilmiş, jailbreak'li iPhone'lar için bir uygulama kurulum yazılımıdır. İsteyen herkes Cydia'nın belirlediği formatta uygulamalarını paketleyip, Cydia üzerinden dağıtımını gerçekleştirebilir. Fakat bu uygulamaları kimse denetlemez, dolayısıyla tüm bu uygulamaların sorumluluğu kullanıcıya aittir. BossPrefs, Cycorder, iBlackList, SBsettings, SwirlyMMS, OpenSSH gibi popüler jailbreak uygulamaları hep Cydia üzerinden yüklenir.



App Store ise tamamen Apple'ın kontrolünde olan ve Apple'ın SDK'sı ile geliştirilmiş, performans ve güvenlik kontrolleri yapılmış uygulamaların yer aldığı bir uygulama kurulum yazılımıdır.

6) Cydia üzerinden yüklediğimiz uygulamalar ne kadar güvenilirdir?

Cydia uygulamaları Apple'ın SDK'sı ile geliştirilmediğinden, arka planda çalışmaktan tutun da,cihazdaki tüm bilgilere erişime kadar iPhone'da herşeyi yapabilirler. Bir de bu yazılımlar Apple'ın denetiminden geçmedikleri için cihazlarda zaman zaman kitlenmelere, yavaşlıklara, hatta cihazı restore etmeye kadar giden sıkıntılara yol açabilirler. Hatta kötü niyetli kişiler cihazımızdaki bilgileri çalmak için bile uygulama geliştirebilir ve Cydia üzerinden dağıtabilirler.



Bu yüzden Cydia'daki her uygulama yüklenmemeli, sadece ihtiyaç duyulan ve çok sayıda kullanıcı tarafından kullanılıp, test edilmiş uygulamalar yüklenmelidir. Zaten Cydia'nın popüler uygulamaları forumlarda, bloglarda ve mail gruplarında sürekli paylaşılmaktadır.

7) Jailbreak'li cihazların garanti dışı kaldığı doğru mudur?
Teorikte evet. Apple'ın kullanıcı sözleşmesine göre iPhone'un üzerindeki yazılıma Apple'ın onaylamadığı herhangi bir yöntemle müdahale etmek cihazın garanti dışı kalmasına neden olmaktadır. Fakat pratikte bu yüzden cihazı garanti dışı kalan hiç görmedim. Genel kanı, jailbreak'li cihaz tekrar restore edilerek servise götürüldüğünde, daha evvel jailbreak işleminden geçirildiğinin tespit edilemediği yönündedir.

8) Jailbreakli cihazlarda App Store'daki paralı uygulamaların, ücretsiz bir şekilde çalıştırılabildiği doğru mudur?
Maalesef doğrudur. Installous ismi verilen bir uygulama yardımıyla, kırılmış (cracked) App Store uygulamaları jailbreak'li cihazlarda çalıştırılabilmektedir. Hatta kullanıcıların sırf bu yüzden jailbreak'li cihaz kullandıkları düşünülmektedir. Halbuki bu doğru değildir. App Store'dan parasıyla uygulama indirmesine rağmen diğer avantajlarından dolayı jailbreak'li cihaz kullanan bir çok kullanıcı da mevcuttur.



9) Tüm bu avantaj ve dezavantajlarına rağmen jailbreak konusunda kararsız kaldım. Siz ne önerirsiniz?
Teknik konulara aşina veya meraklı olmayan iPhone kullanıcılarına kesinlikle jailbreak önermiyoruz. Eğer iPhone'la bir telefon gibi değil de bir bilgisayar gibi uğraşacak vaktiniz ve bilgi birikimiz var ise jailbreak yapabilirsiniz. Lakin jailbreak'in teknik olsun veya olmasın tüm kullanıcılar için bir risk taşıdığını hiç bir zaman unutmamak gerekiyor Ben şahsen cihazımı uzun bir süredir jailbreak'siz kullanıyorum ve BossPrefs haricinde de çok ciddi bir eksiklik hissetmiyorum.

23 comments:

Adsız dedi ki...

Yeni kullanıcılar için gerçekten iyi bir çalışma. Emeği geçenlere teşekkürler.

Adsız dedi ki...

bir ekleme yapayım. Turkcell'de çalışan bir arkadaşım Apple'ın jailbreak'li telefonları restore yapılsa bile tespit eden bir sistemi olduğunu ve bunu iphone'u Türkiye'ye getirmeden önce verilen eğitimlerde belirttiklerini söyledi.

Ne kadar doğru onu bilemem test etmedim:)

Benim 2G iphone'um jailbreak'liydi ve sık sık sorun çıkartıyordu.. Sonra orijinale döndürdüm.. Şu anda 2.2 var üstünde ve kız arkadaşıma hediye ettim. 3G cihazımı da Turkcell'den aldım ve kırmadım.. Çok da memnunum.. tek eksikliğini hissettiğim yazılım Swirly MMS..

Adsız dedi ki...

Oncelikle yaziniz icin tesekkur ederim.

Bende jailbreaksiz kullaniyorum ve sadece SMSten sikayetciyim.

Sizden ricam bu web sitesi uzerinden bu sikintimizi apple a bildirebilecegimiz bir yol gostermeniz. Hatta SMS yaziliminin standart telefonlardaki gibi olmasini istedigimizi belirten matbu bir ingilizce yazi yazilabilir ingilizce bilmeyenler icin.

Bu sayede apple in bu konuya dikkatini cekip belki birseyler yapmasini saglayabiliriz

Adsız dedi ki...

2g iPhone leri jailbreak yapmadan kullanmak mumkun Müdür?

Mustafa Tan dedi ki...

Türkiye'de kullanacaksanız mümkün değil. Ama Cydia'dan hiç bir uygulama yüklemez iseniz sanki jailbreak'li gibi kullanabilirsiniz.

Adsız dedi ki...

merhaba,
amerikadan kesin donus yapyorum ve iphone 2G kullaniyorum. bir onceki yorumlara bakinca ortada bir karisiklik var sanirim. 2G telefon jailbreak etmeden kullanilamiyor mu tr'de? eger kullanilabiliyorsa, turkcell'den data paketi mi almam gerek internete erisim icin (turkcell hattim var ztn)?

mike dedi ki...

yazı için çok teşekkür ederim öncelikle.

fakat ben jb'nin önerilmemesine katılmıyorum. hatta ilginç buluyorum. iPhone yüklenecek uygulamalarla gerçekten kendini aşabilen bir alet. neden faydalanmayalım ki? jb yapmamayı hiç düşünmedim açıkcası.

Mustafa Tan dedi ki...

Selamlar,

Cihaza hakim kullanıcılar için jailbreak kullanmakta hiç nahsur yok ama inanın teknik konulara çok hakim olmayan o kadar çok kullanıcı var ki. Biz uyaralım kullanıcılar kendileri karar versin, ondan sonra bir sıkıntı yaşadıklarında bilmiyorduk demesinler :)

Nebi AYDOĞDU dedi ki...

Iphone a jailbreak uygulandiktan sonra tekrar eski haline getirilmesi mumkunmu? Mevcut sistemin yedegini alacak bir Yapi varmi?

Adsız dedi ki...

bu bilgiler için teşekkür ediyorum. gerçekten süpersin.

Adsız dedi ki...

Merhaba,site hakikaten çok faydalı olmuş,öncelikle tebrik ediyorum.Kullanılmış bir 2G elime geçti ve 1.1.4 versiyonu var.Installer ve birçok uygulama yüklenmiş.Versiyonu 2.2 yapmak için itunes'da 1-2 deneme yaptım fakat sona geldiğinde kendiliğinden iptal etti.Versiyonu yükseltmek ve kullanabilmek istiyorum ne yapmalıyım?

Unknown dedi ki...

Peki jailbreak yaptım sonra vazgeçtim nasıl kaldırılacak bu program ????

Mustafa Tan dedi ki...

Cihazınızı restore veya update yaparsanız jailbreak ortadan kalkar.

Adsız dedi ki...

oncelıkle bu yardım ve yonlendırme için teşekuredıyorum benım sorum şu olacak:ben 2g 16gb kullanmaktayım yalnız kırılmış bı cıhaz farklı bı imei numarası ıle kullanıyorum jailbreak'nasıl yapıcam?ve yaparsam cıhaz tekrar kapanırmı?çunku itunesten bır kere guncellemek ıstedıgımde kapandı.şimdiden teşekkurederım.

Adsız dedi ki...

1.1.4 en son versiyona yükseltilebilir mi? Peşin teşekkürlerimle. Selamlar, EE

Adsız dedi ki...

teknik konulardan kastınız nedir? ben japonyadayım iphone 3g kullanıyorum daha dogrusu yenı basladım kullanmaya en cok da kendı ınternet baglantısı olmasına ragmen wı-fı alanı olmayan bı yerden skype den seslı gorusme yapılamaması

Adsız dedi ki...

çoookkk teşekkürlerr..

neon dedi ki...

selamlar.. ben jailbreak yaptım ama installer e hangi paketleri yüklemem lazım önerileri olan varmı.. oyun ve programı bol olan paketlerden.. şimdiden teşekkurler

Adsız dedi ki...

bn teknık işlerde cok ii değilim acıkcası bu yuzden jailbreak yapma konusunda karasız kaldım ve telefonun takıldığını da soyluyorlar ama programların paralı olmasıda cok kotu jalbreak yukleypda memnun olmayan warmı
bu arada bilgiler icin tessekkurler

Adsız dedi ki...

ben amerikadan 3 gs aldım kontratlı bunu türkiyede kullanabilşirmiyim kırdırma olurmu acil yardımlarınızı bekliorum şimdiden teşekkürler...(olmadı 3 g ile döncem yine kontratlı 3 g de bi sorun warmı)

Adsız dedi ki...

yamerikadan aldığım bi ıpphonu türkiyede kullanabilirmiyim nasıl kullanırım nler yapmam gerekli demk istemiş arkadaş aynı sorunu bende yaşamaktayım. geniş yorumlarınızı ihtiyacımız var şimdiden teşekkürlr..

Adsız dedi ki...

Jailbreak dan sonra iphonumun gsm yani simkart ozelligini kullanamiyorum ayarlarda yazmiyor yardim eder misiniz

Ekivrak dedi ki...

Selam, Paylasimlar icin tesekkurler. Bende buradan iki ipucu vermek istiyorum bunlar tesadufen buldugum seyler, belkide biliniyordur. Biri, cumle bittikten sonra nokta koymak icin arka sayfaya gecmeye gerek yok. Cumle bittgi yerde cift space yapinca nokta ve bosluk yapiyor. Ikincisi, listelerde sayfa basindan nekeder uzaklasirsaniz uzaklasin operator logosunu tiklayinca sayfa basina aninda donuyor. :d
Simdi benim sorum 3 versiyon kullaniyum ve 1,5 yildir Iphonluyum, yani 1.1.1 den beri, son alti aydir turkiyeden yasal aldigim yasal tel kullaniyorum, 3de birsuru eksiklik kapandi. mobileLog muadili bir yazilim varmi? birde Edgeyi hangi menuden kapatabilirim. Tesekkurler.

t